Onderwijstraject voor statushouders: ‘Ze willen iets teruggeven aan Nederland’

Sinds enkele jaren verzorgt Windesheim een onderwijstraject waarmee statushouders zich kunnen oriënteren op het docentschap in exacte vakken. Docenten Sanne Koetsier en Ines Hukic geven les aan deze mensen en voor hen gaat het inmiddels om veel meer dan lesgeven alleen. 

In september 2021 begint er weer een nieuw onderwijsoriëntatietraject voor statushouders. Het is voor deze groep een eerste stap naar een mogelijk docentschap. De groep die zal starten is inmiddels de derde groep die gebruik kan maken van het onderwijsaanbod dat Windesheim ontwikkelde in samenwerking met Vluchtelingenwerk en stichting UAF. Statushouders met een geschikte vooropleiding en achtergrond kunnen zich langs deze route snel ontwikkelen tot docent in een van de exacte vakken. 

Sanne Koetsier en Ines Hukic zijn docenten aan de lerarenopleidingen Wiskunde en Nederlands van Windesheim en verzorgen samen de lessen. Ze hebben inmiddels een hechte samenwerking en een eigen aanpak ontwikkeld. Naast aandacht voor de didactische inhoud bieden ze ook veel ruimte voor gesprekken over de culturele verschillen tussen het land van herkomst en Nederland waar de deelnemers in de praktijk tegenaan lopen. 

Hoe ziet het onderwijs dat jullie geven eruit? 
Sanne: ‘Ines en ik doen alles samen, we behandelen vakdidactiek en de ontwikkeling van Nederlandse taal tegelijk. Het voordeel van deze aanpak is dat we naast behandeling van vakdidactiek voortdurend de taal leren vanuit de context van het onderwijs, vanuit de ervaringen die de deelnemers in de praktijk opdoen. De deelnemers komen uit Turkije, Syrië, Palestina, een enkeling uit Eritrea. Ze hebben een achtergrond die hen geschikt maakt voor het beroep docent omdat ze vakinhoudelijk al heel sterk zijn en bijvoorbeeld al een baan hadden als leraar. Daarom willen we ze alles vertellen over het Nederlandse onderwijssysteem, want daar moeten de statushouders zich in gaan ontwikkelen. 
We zijn er inmiddels aan gewend dat de lessen soms heel anders lopen dan gepland. Wij hebben in grote lijnen een programma en spelen tegelijkertijd voortdurend in op wat zij aan het doen zijn. Je moet als docent dus behoorlijk flexibel zijn, want onze deelnemers brengen soms onvoorspelbare onderwerpen ter sprake die vaak voortkomen uit cultuurverschillen tussen het land van herkomst en Nederland. Soms zijn andere of nieuwe vragen op dat moment urgenter dan het onderwerp uit het oorspronkelijke lesprogramma.’  

Welke vragen krijgen jullie dan? 
Ines: ‘Die kunnen overal over gaan, van vragen over dyslexie en hoe je daarmee omgaat, tot privéomstandigheden die een rol spelen en leiden tot de vraag: hoe pak ik dit aan in Nederland? Vorige week maandag vertelde een cursist dat ze het heel moeilijk vindt om de onkosten van een VOG-aanvraag voor een stage te declareren omdat ze dan het gevoel heeft om geld te bedelen. Zo komen er in elke les wel onderwerpen aan bod die buiten het lesprogramma omgaan en die leiden tot interessante gesprekken. Dat is juist ook heel waardevol. Wij begeleiden de mensen en proberen hen met onze aanpak vooral opnieuw vertrouwen te geven.’ Sanne: ‘Dat laatste is een belangrijk onderdeel van het traject, ze hebben allemaal te maken met gezinshereniging en moeten hun leven hier weer helemaal opnieuw opbouwen, dus er is zoveel meer dan alleen het traject naar een mogelijke baan.’  

Wat zijn de opbrengsten tot nu toe?
Ines: ‘Van de eerste groep werken er nu twee in het onderwijs en studeren zes deelnemers verder. Bij de tweede groep ligt het niveau wat hoger omdat we een strengere selectie hebben toegepast. Sanne: ‘We hebben het in de maatschappij en op onze hogeschool vaak over gelijke kansen en inclusief onderwijs. Dat we dat zo belangrijk vinden. Maar in de praktijk lopen zowel stagebegeleiders als leerlingen ertegenaan dat het niet zo makkelijk is. Het vraagt in het begeleiden echt iets anders. Wij hebben geen programma voor de stagebegeleider waarin staat: in week 1 moeten ze dit en in week 2 moeten ze dat. Het vraagt ook om veel flexibiliteit van de begeleiders. We realiseren ons dat die houding niet voor iedereen is weggelegd. Ines: ‘Affiniteit met de doelgroep is erg belangrijk. We hebben een vrouw die vertelde dat haar begeleider elke week met haar gaat zitten om te kijken naar de leerdoelen van die week en dat ze dat aan het einde van de week samen evalueren. Dat is natuurlijk prachtig.’

Hoe krijgen de deelnemers het vertrouwen terug? 
Sanne: ‘Cursisten ervaren soms dat ze qua niveau niet goed worden ingeschat omdat ze de taal nog niet goed spreken. Ze hebben moeite om nuances te verwoorden. Daarom is het taalniveau erg belangrijk voor het opbouwen van vertrouwen. Op een van de scholen waar we mee samenwerken werd aan de statushouder gevraagd om naast hun stage ook iets bij het vak maatschappijleer te komen vertellen over waar hij of zij vandaan komt. Als een school de meerwaarde ziet van zo’n stagiair is dat ook succesvol en geeft dat vertrouwen. Dan ben je als cursist ineens veel meer waard dan iemand die de taal nog niet goed spreekt en veel begeleiding nodig heeft. Het is voor mensen soms moeilijk om hun huidige positie te aanvaarden. Ze hebben het gevoel dat ze al zo veel krijgen, deze kansen, een uitkering. Daarom willen ze zo snel mogelijk ook iets teruggeven aan Nederland in de vorm van hun kunde en ervaring.’  

Over het onderwijstraject
Het onderwijsoriëntatietraject is een onderdeel van een project van de Regionale Aanpak Lerarentekort (RAL) en is ontwikkeld door Windesheim, Vluchtelingenwerken en UAF en mede gerealiseerd dankzij een subsidie van het ministerie van Onderwijs.

Het interview met de docenten Sanne en Ines is deel 1 in een korte serie over het oriëntatietraject voor statushouders. In deel 2 een interview met Zeynep. Zij was wiskundedocent in Turkije en vertelt over haar ervaringen met lesgeven in Nederland.

In het afsluitende deel 3 een interview met lector Sjiera de Vries. Zij vertelt over het begeleidende onderzoek van het project vanuit het lectoraat Sociale Innovatie.