Drie kunnen meer dan één

Dit project richt zich op het verbeteren van de samenwerking tussen cliënten, naasten en professionals in de langdurige zorg.

• Lectoraat: GGZ & Samenleving
• Betrokken onderzoekers:  Dr.Rosalie Metze, associate lector 
• Partners: RIBW Overijssel, MEE Samen, GGnet en Dimence: Vier zorgorganisaties voerden dit project uit, onder leiding van lectoraat GGZ & Samenleving. Cliënten, naasten, zorgverleners, managers en bestuurders hadden hierin een gelijkwaardige rol.
• Subsidieverstrekker: ZonMw
   

Aanleiding

In de langdurige zorg is jarenlange samenwerking tussen cliënten, naasten en professionals nodig. Hoewel men in de praktijk zegt deze samenwerking belangrijk te vinden, komt deze niet altijd goed van de grond. Er lijkt sprake te zijn van te weinig onderling vertrouwen en onduidelijkheid over rollen en verantwoordelijkheden. Hoewel veel professionals de afgelopen jaren hebben geleerd herstelgericht te werken, wordt de kennis van hulpverleners, cliënten en naasten hierbij nog onvoldoende met elkaar verbonden. Naasten kunnen fungeren als co-begeleider, maar voelen zich hierin soms ook (over)belast of kampen zelf met psychische aandoeningen of trauma. Hulpverleners zijn er primair om de cliënt te behandelen en te begeleiden, maar lopen hierdoor vaak te snel voorbij aan de behoeften van de naaste. 

De deelnemende organisaties in dit project nemen allen deel aan het PEPPER-consortium. Dit is een consortium waarvan de aangesloten organisaties zich inzetten voor het versterken van de positie van ervaringskennis en -deskundigheid. In alle vier de organisaties wordt met naasten samengewerkt en zijn er initiatieven voor het versterken van de rol van familie-ervaringsdeskundigen. Ook deze organisatie hadden geconstateerd dat de verschillende perspectieven en kennis van naasten, cliënten en zorgprofessionals zich te veel in gescheiden circuits bevonden. De goede bedoelingen en initiatieven leidden nog onvoldoende tot goede praktijken. De inbedding van tripartiet samenwerken en van (familie)ervaringsdeskundigheid in de teams en organisaties was nog niet voldoende geregeld. Er was gebrek aan praktische handvatten en aan kennis om dit vorm te geven.

Doel 

In de langdurige zorg is een goede samenwerking tussen cliënten, naasten en zorgprofessionals van groot belang. Echter, in de praktijk loopt dit vaak nog niet goed. Daarom ontwikkelden we in dit project een werkwijze om deze samenwerking te verbeteren. Ook  op richtten we ons op het beter gebruik maken van de ervaringskennis van naasten. Dit deden we door: 

1. Het ontdekken en ontwikkelen van manieren om de samenwerking tussen cliënten, naasten en zorgverleners te verbeteren;
2. Het ontwikkelen van een leertraject voor naasten die meer willen doen met hun ervaringen;
3. Het opstellen van een beleidsadvies aan de vier deelnemende organisaties.

Werkwijze

In het voorjaar van 2021 zijn we begonnen we met het voeren van gesprekken met cliënten, naasten en hulpverleners. Uiteindelijk hebben we 40 respondenten vanuit de verschillende organisaties gesproken over hoe zij de samenwerking in de driehoek ervaren. Ook hebben we een vragenlijst verspreid onder cliënten, naasten en professionals in de vier deelnemende instellingen. Eind 2021 hebben we de resultaten van de interviews en de enquêtes teruggekoppeld. 

Begin 2022 zijn we met twee leerwerkgroepen – bestaande uit cliënten, naasten en professionals - aan de slag gegaan om te bespreken hoe de samenwerking in de driehoek beter kan. We hebben per leerwerkgroep 10 groepsbijeenkomsten gehad waarin we ervaringen hebben uitgewisseld en oplossingen hebben verkend: wat werkt wel en wat niet?
Vanaf begin 2023 zijn we bezig geweest met het verspreiden van onze bevindingen in de vier deelnemende organisaties. Dit deden we door middel van spelsessies en andere creatieve werkvormen. Ook hebben we een leertraject voor naasten ontwikkeld, dat twee keer heeft gedraaid. 

Opbrengsten

Het project heeft een belangrijk kerninzicht opgeleverd: de drie partijen in de driehoek – cliënten, naasten en professionals – denken en voelen alle drie van alles wat ze naar elkaar niet uitspreken. Dit zit de samenwerking in de weg. Vaak komt deze terughoudendheid voort uit behandelschade: eerdere contacten met naasten, cliënten of professionals zijn vaak niet prettig verlopen. Dit zorgt voor een gereserveerde, wantrouwende en soms angstige houding. In dit project hebben we verschillende producten ontwikkeld om mensen bewust te maken van wat ze allemaal wel denken en voelen, maar niet zeggen; en om te helpen dit wel uit te gaan spreken.

Producten

• Een spelsessie: met handleiding en beschrijving
• Een serie posters en ansichtkaarten: met werkvorm
• Een strip: met handleiding
• Een leertraject voor naasten: met handleiding
• Een beleidsadvies
• Nieuwsbrieven: editie juni 2021, editie januari 2022, editie maart 2023, editie maart 2024

Publicaties

• Artikel Kwalon: Loon, E. van, Metze, R., Wijk, L. van, Jong, K. de, Quelerij, L. de & Weerman, A. (2023). Taal geven aan wat je niet kunt zeggen, een beschrijving van en reflectie op een arts-based participatief actieonderzoek naar het verbeteren van de samenwerking tussen client, naaste en hulpverlener. Kwalon, jaargang 28, nr. 3, pp. 211-226.
• Artikel Sozio: Metze, R. & Wijk, L. van (2024). Een succesverhaal-betere samenwerking in de driehoek. Sozio, nr.1, 2024.

Meer weten? 

Neem contact op met Dr.Rosalie Metze, associate lector GGZ en Samenleving 

Rosalie Metze
r.n.metze@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)