‘Zingeving gaat juist om het alledaagse’

Welzijnswerkers merken in de praktijk dat het soms lastig is om goed in te spelen op levensvragen van ouderen. Vanuit die ervaring werd vanuit Windesheim een mooi onderzoek opgezet waarin welzijnswerkers, studenten, onderzoekers én ouderen samenwerken.

In drie delen besteden we aandacht aan onderzoek naar zingevingsvragen bij ouderen onder leiding van Franka Bakker, associate lector van het lectoraat Goed Leven met Dementie. Het onderzoek illustreert het belang dat binnen het lectoraat wordt gehecht aan het samenbrengen van, én het samenwerken met, de mensen om wie het gaat. De onderzoeken PROZINS en ZINSITIEF zijn voorbeelden van de manier waarop onderzoekers, het onderwijs, het werkveld én de ouderen kunnen samenwerken om uiteindelijk beter te kunnen omgaan met een vraag in de praktijk. 

In deel 3 een interview met Alie Buit, welzijnswerker bij Saam Welzijn:

Wat maakt zingeving in de ouderenzorg zo belangrijk?

‘Een grote verandering in ouderenwerk de afgelopen jaren is de omschakeling van aanbodgericht naar vraaggericht werken. Vroeger was de algemene consensus dat ouderenwerkers wel wisten waar de behoefte van ouderen lag. En dat de uitdaging hem vooral zat in het organiseren van geschikte activiteiten. Het past bij deze tijd om meer te kijken naar de achterliggende behoeften van de ouderen. Wat is de vraag achter de vraag? En hoe kunnen welzijnswerkers hen daarbij helpen?’ 

Wat als ze simpelweg leuke activiteiten willen?

‘Daar is natuurlijk niks mis mee. Activiteiten stimuleren sociaal contact en zijn ook gewoon hartstikke leuk. Maar in de praktijk merken we dat er achter een vraag over een activiteit vaak een diepere vraag ligt. Als iemand aangeeft graag mee te doen aan bingo, yoga, tai chi of het popkoor, kan een achterliggende vraag zijn: hoe geef ik een stukje betekenis aan mijn leven? Of zelfs: Hoe vul ik een bepaalde leegte op? Als ouderenwerkers wilden wij meer tools krijgen om dit gesprek aan te gaan.’

Is dat waar het lectoraat om de hoek komt kijken? 

‘Ja. We hopen dat we in samenwerking met het lectoraat, de geestelijk verzorgers en de studenten die bij ons onderzoek doen tot een nieuwe werkwijze kunnen komen. Denk hierbij aan een nieuwe methodiek, maar ook iets kleins zoals een flyer, die een student laatst heeft gemaakt, kan ook al helpen. In die flyer staan handreikingen beschreven waarmee ouderenwerkers makkelijker de dialoog over zingeving kunnen starten.’ 

Wat heeft de samenwerking met het lectoraat jullie tot nu toe opgeleverd?

‘We werken nu steeds nauwer samen met geestelijk verzorgers. Zij hebben de kennis en ervaring om in alle rust met ouderen in gesprek te gaan over zingeving. Ik ben erg trots dat we als samenwerkingspartners de geestelijke verzorging thuis hebben kunnen introduceren. Dit verlaagt de drempel voor ouderen om met een geestelijk verzorger in gesprek te gaan.’ 

‘Verder heeft het lectoraat gezorgd voor de koppeling met de studenten. Zij studeren Verpleegkunde, Social Work of bijvoorbeeld Theologie en voeren onderzoeksopdrachten uit die vanuit het lectoraat of vanuit onszelf zijn meegegeven.’

En hoe helpen jullie het lectoraat?

‘Wij kunnen vanuit de praktijk heel veel aanreiken. Studenten hebben bij ons alle ruimte om hun onderzoek te doen. En wij halen relevante onderzoeksvragen op bij de ouderen.’ 

Wat voor onderzoeksvragen zijn dit zoal?

‘Bijvoorbeeld: Met wat voor zingevingsvragen lopen ouderen rond? Maar ook: hoe willen zij hierover benaderd worden? En door wie? Dit zijn vragen waar wij wat aan hebben en het lectoraat net zo goed. Onlangs hebben we hiervoor de klankbordgroep Zinsitief in het leven geroepen in Dalfsen. Ouderen weten heel goed hoe ze benaderd willen worden en deze klankbordgroep geeft hun een stem.’

Hebben jullie al antwoorden op deze vragen gevonden?

‘We zitten nog midden in het onderzoek, dus een hoop ligt nog voor ons. Maar we zijn er wel achter gekomen dat een zingevingsvraag niet per se groot hoeft te zijn. Het zit hem juist vaak in iets kleins als waar word je blij van? Of waar kom je je bed voor uit? Ouderen of welzijnswerkers denken soms dat een oplossing ligt in een activiteit. Dit kan zo zijn, maar soms ligt de onderliggende behoefte juist op een ander vlak. Bijvoorbeeld een goed gesprek.’

Is jouw eigen kijk op zingeving veranderd door het project?

‘Ja, eigenlijk wel. Ik zag zingeving altijd als ‘de moeilijkere vragen’. Maar ik realiseer me nu dat het vaak juist om de alledaagse vragen gaat. Bijvoorbeeld: Heeft u nog een droom? En wat zou dat dan kunnen zijn? Ook ben ik erachter gekomen dat ik heel veel goede vragen al stel. Ik had alleen nog niet het besef dat ik zingevings-vragen stelde. Zingeving gaat niet alleen over moeilijke dingen.’ 

Wat hoop je verder nog te halen uit deze samenwerking?

‘Ik hoop dat we nieuwe methodieken bedenken om met zingeving om te gaan, met een werkwijze die ouderen aanspreekt en hen actief betrekt. We weten nu al zoveel beter wat ouderen zelf willen. Misschien vloeit uit deze samenwerking weer een nieuw project voort waarin we nog dieper op zingeving kunnen ingaan. Ik merk dat we hier als organisatie echt energie uit halen, dus van mij mag deze samenwerking nog wel even doorgaan.’

Lees meer over het lectoraat Goed Leven met Dementie