Stripboek toont kracht van ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie en verslavingszorg

Hoe is het om vanuit een positie van onmacht in je kracht te komen? Maschinka Groot heeft dit zelf ervaren. Dit persoonlijke pad is precies de reden waarom zij zich inzet voor een bijzonder project; een stripboek over de geschiedenis van ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie en verslavingszorg.  

“Overgeleverd zijn aan gedwongen zorg is iets wat ik zelf heb meegemaakt,” vertelt Maschinka. “Het is moeilijk wanneer anderen bepalen wat goed voor je is. Het is een gesloten wereld waar mensen zich moeilijk een beeld van kunnen vormen.” En dat moet veranderen. “Ik voel mij verbonden met de geschiedenis van de psychiatrie, de onmacht en het niet op kunnen komen voor je rechten. Daar wil ik graag aandacht voor vragen.”

Tekst gaat verder onder de foto van Maschinka

Van idee tot werkelijkheid 

Het project begon in 2018, toen Maschinka meewerkte aan ‘Samen Beter’, een innovatief GGZ-project. Daar ontstond de wens om onderzoeksresultaten op een toegankelijke manier te presenteren. “Ik wilde geen rapport, maar iets dat echt aanspreekt. Op een borrel sprak ik een uitgever die gespecialiseerd was in stripboeken, en toen viel alles op zijn plek.”  

Het idee was ontstaan en Maschinka ging op zoek naar samenwerkingspartners, waaronder lector van GGZ & Samenleving Alie Weerman. “We besloten om Alie te vragen, want ervaringsdeskundigheid zit in haar hart en ziel. Zij vond het een goed idee en wij zijn dit verder gaan uitwerken.” In de loop der jaren groeide het project en kwamen er steeds meer betrokkenen bij, van striptekenaars tot ervaringsdeskundigen.  

Een belangrijke partner in de totstandkoming van het stripboek is het Lectoraat GGZ en Samenleving. “Het lectoraat speelt een grote rol in het onderzoek en de inhoud van het boek,” legt Maschinka uit. “Het art-based werken binnen het lectoraat sluit aan bij wat we met dit project willen bereiken: ervaringskennis zichtbaar maken op een manier die impact heeft. Door de focusgroepen met ervaringsdeskundigen en de tijdlijn die we hebben ontwikkeld, krijgt het boek een sterke onderzoeksbasis. Ook de samenwerking met experts zoals Jaap van der Stel heeft bijgedragen aan de inhoudelijke diepgang. Striptekenaar Jan Cleijne verzorgt de tekeningen.” 

Kracht van beeld 

Maschinka: “Een stripboek kan zoveel uitdrukken met weinig woorden. Je ziet echt de impact van de tekeningen, die uitdrukken waar woorden vaak tekortschieten. Toen ik de eerste tekeningen zag voor dit stripboek dacht ik gelijk: wauw, dit is heel krachtig.” 

Het stripboek is gebaseerd op echte verhalen van ervaringsdeskundigen. Deze zijn verzameld binnen de focusgroepen. Hiervoor zijn er 100 mensen geïnterviewd. In het stripboek lees je over de geschiedenis van ervaringsdeskundigheid en de weg die de ervaringsdeskundige aflegt: van ontwrichting tot herstel. Het geeft een brede blik in de wereld van de GGZ. Maschinka: “Voor zowel mensen in de GGZ, als mensen die geïnteresseerd zijn. Daarnaast wordt ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid binnen het onderwijs steeds meer als gelijkwaardige kennisbron gezien en ingezet, bijvoorbeeld als educatiemateriaal.”  

Tekst gaat verder na onderstaande afbeelding met een eerste tekening van striptekenaar Jan Cleijne.

Reizende expositie  

Voor haar afstudeeropdracht aan de Master Ervaringsdeskundigheid organiseert Maschinka een expositie die nauw verbonden is met het stripboek. De eerste tekeningen zijn hier te zien, samen met kunstwerken van cliënten over de betekenis van ervaringsdeskundigheid. De expositie start als preview binnen haar organisatie Arkin en zal na publicatie van het stripboek door het land reizen. 

Door de inzet van beeldmateriaal ziet Maschinka mooie gesprekken ontstaan. Dit zag zij ook tijdens de dialoogsessies voor hulpverleners, die vanuit haar onderzoek verbonden zijn aan de expositie. “Mensen kiezen een kunstwerk uit dat hen aanspreekt en waar het hun ervaringskennis raakt. Ze gaan met elkaar in gesprek en dat levert weer nieuw materiaal op. Het is mooi dat er ervaringskennis wordt gedeeld, en dat er wordt gekeken naar hoe kunnen we hiermee verder in ons werk?” 

Doel en impact stripboek 

Het stripboek wordt in september uitgebracht. “Het wordt geen opsomming van feiten en gebeurtenissen, maar een avontuurlijk en meeslepend verhaal,” zegt Maschinka enthousiast. “We nemen de lezer mee in de geschiedenis van ervaringsdeskundigheid, maar laten ook de persoonlijke weg zien van ontwrichting naar herstel en de rolomkering naar ervaringsdeskundige. Het boek is bedoeld voor een breed publiek: van professionals en studenten tot iedereen die geïnteresseerd is in ervaringsdeskundigheid of gewoon van strips houdt. Doordat het zo toegankelijk is, hoop ik dat het een groot bereik krijgt,” zegt ze. 

Motivatie 

Ervaringskennis krijgt steeds meer waarde binnen opleidingen en de zorg, neem bijvoorbeeld de Master Ervaringsdeskundigheid. Maar er is nog veel te winnen. Maschinka zegt tot slot: “Het emancipatieproces van onmondige patiënt naar gelijkwaardige collega staat centraal in het boek, maar ook in mijn leven. Het tot stand komen van dit stripboek is een lange weg geweest, maar wel eentje waarvan ik altijd dacht: het moet gaan lukken. Er moet aandacht komen voor deze kering van machtsverhoudingen en emancipatie. De wereld moet dit weten.”