Wie zijn die vrouwen zonder eigen inkomen?

Steeds meer vrouwen hebben voldoende inkomen om in hun eigen levensonderhoud te voorzien meldden krantenkoppen van de afgelopen week. Het aantal vrouwen dat voldoende geld verdient om zelfstandig rond te komen is de afgelopen 45 jaar gegroeid van 20 procent naar bijna 70 procent, zo blijkt uit een studie van het Centraal Bureau voor de Statistiek(opent in nieuw tabblad). De economische emancipatie van vrouwen is echter nog niet voltooid. Nog altijd zijn er in Nederland minder vrouwen economisch zelfstandig dan mannen.

Wie zijn de vrouwen zonder eigen inkomen?

In het kader van een grootschalig onderzoeksproject over de economische veerkracht van vrouwen(opent in nieuw tabblad) interviewden Aljona Wertheim, Sjiera de Vries en Kim Molenaar van het lectoraat Sociale Innovatie 20 vrouwen zonder officieel eigen inkomen (geen betaalde baan en geen uitkering). De onderzoekers wilden weten wie deze vrouwen zijn, hoe zij in hun huidige positie terecht zijn gekomen, wat ze van die positie vinden en hoe zij denken over het verdienen van een eigen inkomen. 

Er kwamen drie belangrijke redenen aan het licht waarom deze vrouwen geen betaald werk verrichten. Eén daarvan is het hebben van een migratieachtergrond en daarmee gepaarde drempels bij het vinden van een geschikte baan. Denk bijvoorbeeld aan een taalbarrière, niet erkende diploma’s, of het weliswaar hebben van werkervaring, maar dan wel in het land van herkomst. Een tweede belangrijke verklaring is dat veel vrouwen zorgtaken hebben voor bijvoorbeeld kinderen of ouders, die niet te combineren zijn met een betaalde baan. Als derde belangrijke factor werden psychische of fysieke klachten die het werken in de weg staan genoemd. Vrouwen die met dergelijke klachten kampen, gaven aan dat ze het gevoel hebben dat het moeilijk werk te vinden is waar rekening wordt gehouden met hun specifieke problematiek.

Economische kwetsbaarheid: definitie en beleving

Economisch zelfstandig betekent dat iemand ten minste het bijstandsniveau verdient. Mensen die niet economisch zelfstandig zijn, worden als financieel kwetsbaar beschouwd. De vrouwen die de onderzoekers spraken zijn veelal economisch kwetsbaar volgens de officiële definities. De meesten voelen die kwetsbaarheid echter niet. Economische kwetsbaarheid is voor de meeste vrouwen een risico dat mogelijk in de toekomst gaat spelen, maar ze leven nu. Beslissingen worden vooral afgestemd op het nu en zo mogelijk de nabije toekomst. De verdere toekomst is voor de meeste van hen zo onzeker, dat die nauwelijks lijkt mee te (kunnen) spelen in hun beslissingen. 

Hoewel de meeste vrouwen volgens de definities dus economisch kwetsbaar zijn, zijn ze bijna allemaal ook, op hun manier, economische veerkrachtig. Ze hebben een manier gevonden om het economisch te redden. En vaak is er veel optimisme over de toekomst: ze vinden ook dan vast een manier om te overleven. Het is daarom van belang om bij interventies rekening te houden met hun kwetsbaarheid, maar tegelijkertijd uit te gaan van hun (veer)kracht. 

De strijd tussen betaald en onbetaald werk 

De meeste vrouwen vertellen dat ze al volop werken, ze worden alleen niet betaald. Onduidelijk is wie hun onbetaalde werk, zoals zorgtaken, het huishouden en vrijwilligerswerk, kan overnemen wanneer ze overstappen naar betaald werk, of wat de consequenties zijn als dat werk niet wordt overgenomen. Deze vrouwen hechten veel belang en waarde aan de werkzaamheden die zij verrichten. Daarmee stoppen, is dus een moeilijke beslissing. Buitendien zijn onbetaalde werkzaamheden van groot maatschappelijk belang.  

Betekenisvol en waardig werk

Veel van de geïnterviewde vrouwen willen graag betaald werken. Niet zozeer om hun financiële situatie veilig te stellen, maar vooral als mogelijkheid tot zelfverwezenlijking. Bij het zoeken naar werk gaat het hen er vooral om betekenisvol te zijn, hun talenten te kunnen benutten, toekomstperspectief te hebben en contacten met collega’s te hebben. Zij willen van waarde zijn, een rolmodel voor hun kinderen. Betaald werk kan dat bieden. Ze zoeken naar die kans en naar mogelijkheden om hun betaalde werk te combineren met dat voor hen en de maatschappij zo belangrijke onbetaalde werk. Daarom hebben ze dan ook niet zozeer de behoefte aan ondersteuning bij het vinden van werk, maar wél bij het wegnemen van praktische belemmeringen. Pas als die belemmeringen zijn weggenomen, komt er ruimte voor (denken over) betaald werk.

Hoe hard moet ik mijn geluid zetten om gehoord te worden?

Uit het onderzoek blijkt dus dat vrouwen duidelijke redenen hebben waarom ze niet betaald werken. Niet omdat ze niet willen, maar omdat echte mogelijkheden er niet, of nauwelijks, zijn. Want waar zijn de banen waarin ze zorg en werk kunnen combineren? De banen die ze met hun fysieke of psychische beperking wél kunnen uitoefenen? De banen waarin ze de kennis en ervaring die ze in eigen land hebben opgedaan, kunnen benutten? Als die banen er zijn, kunnen ook deze vrouwen zich ontplooien en financieel zelfredzaam worden. 

De huidige maatschappij wil deze vrouwen aanmoedigen aan het werk te gaan. Een groep die de nijpende tekorten op de arbeidsmarkt best op kan lossen, met een dag of twee betaald werk. Maar wie lost het personeelstekort thuis en in sociale kring op, als deze vrouwen betaald aan het werk gaan? Aan de motivatie ligt het niet, veel vrouwen willen best aan het werk. Het is aan beleidsmakers en werkgevers te luisteren en mee te denken naar hoe de echte belemmeringen naar die betaalde baan weggenomen kunnen worden. Laten we het systeem repareren, niet de vrouw. 

Meer over dit onderzoek