Nieuwe lector Liesbeth Rijsdijk geeft invulling aan duurzaamheid in de regio

In 2050 wil Nederland een volledig circulaire economie hebben, waarbij er geen afval meer is en grondstoffen steeds opnieuw gebruikt worden. ‘We weten eigenlijk allemaal dat het anders moet, maar hoe én de stappen daadwerkelijk zetten, blijft lastig. Daar dragen wij met ons praktijkgericht onderzoek graag ons steentje aan bij,’ aldus onze nieuwe lector Liesbeth Rijsdijk, van het lectoraat Netwerken in een Circulaire Economie.

Liesbeth is geen vreemde binnen Hogeschool Windesheim. Ze begon in 2003 als docent Communicatie en is senior onderzoeker geweest bij het lectoraat Sociale Innovatie. In 2008 maakte ze de overstap naar het Windesheim Honours College, waar ze sinds 2015 samen met Lineke Stobbe opleidingsmanager was van de internationale opleiding Global Project and Change Management. Daar staat het idee centraal dat we alleen sámen complexe problemen kunnen oplossen. ‘Aspecten die bij de opleiding aan bod komen, zijn ook relevant voor mijn nieuwe functie als lector bij het lectoraat Netwerken in een Circulaire Economie. Zoals een ondernemende houding, systemisch denken en een drive om een positieve impact op de wereld te willen maken.’

Van kapitalisme naar brede welvaart

‘De aarde is geen onuitputtelijke bron van grondstoffen. Maar toch doen we vaak alsof dat wel zo is,’ merkt Liesbeth Rijsdijk op, ‘Vorig jaar, in 2022 dus, had de mensheid op 28 juli al alle grondstoffen opgebruikt die de aarde ons in dat jaar kon geven. Deze zogenaamde Overshoot Day, viel voor Nederland op 12 april. Dat betekent dat als iedereen op aarde zou leven zoals wij dat in Nederland doen, we 3,6 aardes zouden verbruiken per jaar. Het is dus duidelijk dat er wat moet veranderen. Maar omdat het zo’n groot en systemisch probleem is, voelen veel mensen zich machteloos. Toch hebben we het systeem samen gemaakt. Dus we kunnen het ook samen veranderen!’

Liesbeth heeft ook een grote verandering gezien de afgelopen jaren ‘Iedereen weet tegenwoordig wel íets over duurzaamheid. ‘Ik ben nog geen mens tegengekomen die tegen biodiversiteit is of vóór uitbuiting. Steeds meer burgers, maar ook bedrijven en de politiek nemen wereldwijd hun verantwoordelijkheid. Daarbij is duurzame productie die circulair is, maar ook duurzame inzet van mensen essentieel. Dus de wil is er en samen kunnen en moeten we grote stappen maken. Samen werken we aan de weg ernaartoe.’

Er zijn volgens Liesbeth al verschillende bewegingen die zich al op grote schaal inzetten om duurzaamheid en circulariteit voorop te zetten in de economie. ‘Mooie voorbeelden vind ik de Degrowth beweging(opent in nieuw tabblad) en de Wellbeing Economy Alliance(opent in nieuw tabblad), maar ook de Betekeniseconomie(opent in nieuw tabblad), de Donut Economie(opent in nieuw tabblad) of de Brede Welvaart(opent in nieuw tabblad). In plaats van een economisch systeem gebaseerd op winstmaximalisatie en ongebreidelde groei, willen zij gaan naar een systeem waarbij naast financiële waarde ook ecologische en sociale waarden gecreëerd worden. Er zijn nu vijf landen, namelijk Nieuw-Zeeland, IJsland, Schotland, Wales en Finland, die in hun beleid het gedachtegoed van een Wellbeing Economy als uitgangspunt nemen en niet meer het bruto nationaal product.’

Van aidsepidemie naar circulaire economie

Liesbeths interesse in complexe transitievraagstukken werd aangewakkerd toen ze voor de VN naar de Pacific en Centraal-Azië ging. Daar werkte ze onder andere aan hiv- en aidspreventieprojecten. ‘Als je aan hiv en aids denkt, lijkt het alsof het alleen een gezondheidsprobleem is. Maar in feite is het een probleem van armoede, sociale ongelijkheid, drugsproblematiek, scholing en andere politiek-culturele factoren. Het is een kluwen van oorzaken en verbanden die je niet los van elkaar kunt zien of los van elkaar kunt oplossen. Het is een zogenaamd wicked vraagstuk.’

Ze zag de gevolgen van dit wicked problem ook in de praktijk. ‘In Kazachstan lag de heroïne op de markt tussen de tomaat en de knoflook. Als de politie langskwam werd het weggestopt, maar vaker wisten ze ervan en pikten ze een graantje mee in de winst. Eén derde van alle jongeren gebruikte heroïne via injectienaalden en dat zijn alleen nog maar degenen die waren geregistreerd. Jongeren gebruikten heroïne aan de keukentafel thuis en gebruikten daarvoor één injectienaald. Dat was een van de manieren waarop hiv snel werd verspreid.’

Om zo’n opeenstapeling aan problemen aan te pakken, werkte Liesbeth vanuit de VN samen met allerlei organisaties, waaronder bedrijven en de mensen zelf. ‘Daar heb ik ervaren dat complexe vraagstukken, zoals zo’n hiv- en aidsvraagstuk, alleen in samenhang op te lossen zijn.’

De transitie naar een circulair economisch systeem, is ook zo'n complex vraagstuk. 'Er valt nog veel te onderzoeken en te ontdekken, maar door deze uitdagingen samen aan te gaan maken we mooie stappen richting een circulaire economie die goed is voor de planeet, het klimaat, de biodiversiteit en het welzijn van de bewoners ervan.’