‘Leven met en op het water wordt de toekomst’

Pieter Figdor is oprichter van het Rotterdams architectenbureau Public Domain Architects dat gespecialiseerd is in het ontwerpen van drijvende gebouwen en woningen. Figdor is één van de aansprekende gastsprekers tijdens ‘Building the Future’. Dit symposium vindt plaats op 18 maart en is een bezoek waard voor iedereen die interesse heeft in klimaatbestendig bouwen en architectuur in en om het water. 

Welk verhaal kunnen bezoekers van jou verwachten op Building the Future?

‘Ik zal vertellen over het werk van Public Domain Architecture en de drijvende ontwerpen die we maken. Ons bureau is gespecialiseerd in drijvend bouwen en ik zal me vooral richten op het project Havenlofts. Daarin gaat het om drijvende woningen op een ponton van beton. Ons bureau is gevestigd in Rotterdam aan de RDM, een voormalige scheepswerf, in het westen van de stad. Daar zitten ook veel maakopleidingen en innovatieve bedrijven. Ons deel heet Het Innovation Dock. In 2010 zijn we daar naartoe verhuisd toen we werden uitgenodigd om Het Drijvend Paviljoen mee te ontwikkelen. Dat werd het eerste drijvende gebouw van Rotterdam en dat kwam voort uit deelname aan de World Expo in China waar het niet ter plekke gerealiseerd kon worden. Daarom besloot de stad om het paviljoen zelf te laten ontwikkelen, mede vanuit de wens om de techniek van drijvend bouwen voor de stad Rotterdam een impuls te geven. Sindsdien doen we heel veel op dit gebied en het project Havenlofts is daar een afgeleide van.’

Is bouwen op het water typerend voor de stad Rotterdam?

‘Rotterdam is een deltastad met veel buitendijkse gebieden. Eén derde van de stad is water. Mijn persoonlijke interesse voor het bouwen op en aan het water is ontstaan in de tijd dat steeds meer havens leeg raakten omdat de havenactiviteiten naar het westen, richting Maasvlakte verhuisden. Ik vond het altijd gek dat het water niet werd mee ontwikkeld met de ontwikkelingen op de oevers. Water is naast een bedreiging ook aantrekkelijk in een stad: De Maas stroomt door de stad, een getijdenrivier met een hoogteverschil van twee meter. Komende jaren vormen het stijgende waterpeil en de extreme weersomstandigheden een nog grotere uitdaging waar je als stad met je ontwerpproces op moet inspelen. Er zijn delen van de stad die de laatste jaren regelmatig overstromen. In het verleden werd de stad ontwikkeld met de rug naar de rivier en de laatste tien, vijftien jaar is de rivier zelf en de gebieden eromheen in ontwikkeling. Drijvend bouwen is daarop een prachtige aanvulling en in zekere zin typerend voor de stad.’

Zijn jullie ook actief buiten Nederland?

‘In het buitenland werken we aan meerdere projecten. Door corona is dat iets minder geworden, omdat het lastiger was om te reizen. We werken onder meer in Bangladesh. Je ziet dat veel deltagebieden op de wereld dezelfde problematiek hebben en dat er iets moet gebeuren om de veiligheid te waarborgen. Dat is een interessant thema. Als Nederlanders staan we natuurlijk bekend om de manier waarop we omgaan met water en om onze technieken. Dat is interessant en drijvend bouwen is een mooie optie in dit verhaal.’

Wat vind je zelf interessant aan 'Building the Future'?

‘Ten eerste vind ik het leuk om kennis te delen en zelf kennis op te doen. Daarnaast is het heel interessant om verschillende benaderingen van bouwen en omgaan met nieuwe omstandigheden bij elkaar te brengen op zo’n middag. Waar ikzelf nieuwsgierig naar ben is het verhaal achter Schoonschip uit Amsterdam. Dat is ook een groot project op het gebied van drijvend bouwen, waarbij de ontwikkelaars geen rekening hoeven te houden met getijdenwerking. Zo zijn er veel meer initiatieven die laten zien dat je als het gaat om wonen en werken op verschillende manieren met waterlocaties kunt omgaan. Ons eigen project Havenlofts zijn vrijstaande woningen op pontons, vaak gemaakt van beton. Maar er zijn tegenwoordig ook hybride constructies, lichte materialen met daarop een betonnen constructie. De technologie van het drijven is volop in ontwikkeling en daarmee ook de mogelijkheden voor de stad. Dat is interessant om op zo’n middag voorbij te zien komen.’

Wordt kennis genoeg gedeeld wat jou betreft?

‘In Rotterdam werken scholen veel samen met allerlei bedrijven. Ook wij bieden als bureau studenten afstudeerstages aan en doen projecten samen met andere bedrijven. Wat dat betreft is een symposium als dit ook waardevol. Drijvend bouwen is een thema waarvoor studenten steeds meer aandacht hebben. Dus ja dat leeft heel erg. Er is in Rotterdam ook een opleiding Watermanagement van waaruit gesproken en nagedacht wordt over de mogelijkheden van drijvend bouwen. Er zijn dus allerlei partijen en netwerken bezig met klimaatopgaven en toekomstige ontwikkelingen. Ook de duurzame kant van het verhaal is goed te combineren met drijvend bouwen, al zijn er ook uitdagingen zoals het riool. Wij hebben in ons project ieder huis een eigen afvalwaterzuivering gegeven. Verder hebben de meeste huizen een warmtepomp en flink wat zonnepanelen en zo is elk huis met flink wat duurzaamheidskenmerken uitgerust.’ 

Hoe ziet het bouwen van de toekomst eruit?

‘Ik zie een ontwikkeling dat er op de bouwplaats zelf steeds sneller gebouwd gaat worden. Bouwdelen worden steeds meer in een geconditioneerde omgeving gemaakt en vervolgens op de bouwplaats in elkaar gezet. Wij hebben zelf ons laatste huis gebouwd met CLT (Cross-Laminated Timber), dat is houtbouw uit een fabriek met grote platen en vloerdelen die als een bouwpakket in elkaar gezet worden. Daarmee kun je heel snel een sterke constructie of casco maken. Een casco dat ook nog eens heel licht is. Dat gewicht is bij drijfbouwen een belangrijk aspect. Elke kilo extra moet je compenseren met de capaciteit van het drijflichaam. Verder zal in de toekomst de beschikbaarheid van bouwmaterialen binnen het kader van duurzaamheid bepalend zijn. Ik denk dat drijvend bouwen echt een kans heeft in de toekomst en meer zal worden toegepast.’

Is er een grens?

‘Je hebt te maken met bestaande bouwers en hun bereidheid om deze manier van bouwen te omarmen. Ook opleidingen spelen daar een belangrijke rol in om te zorgen dat er mensen in worden opgeleid. Ik denk dat drijvend bouwen een grote kans heeft. Het is nu nog een niche, dat heeft ook te maken met regelgeving. Een drijvend gebouw maken is nu eenmaal iets anders dan bouwen op het land. Die nu nog specifieke kennis moet zich ontwikkelen tot meer algemene kennis. Als ik kijk naar Rotterdam zijn er heel wat plekken waar je drijvend bouwen kunt toepassen, maar dan moet die optie ook meegenomen worden in de plannen rond stedenbouw en de ontwikkeling van de stad. We hebben nu een drijvend straatje gemaakt, zeggen we wel eens gekscherend, maar we zouden eigenlijk toe willen naar een drijvende stadwijk. Die stap gaat nog wat tijd kosten maar komt er zeker aan, want leven met en op het water wordt de toekomst.  Dat verhaal kom ik op 18 maart graag vertellen.’