‘Metaalsector nog te onwetend over mogelijkheden Ad-opleidingen’

Al jaren worstelen mbo-opleidingen in de metaalsector met te weinig studenten. De instroom is onvoldoende terwijl de gemiddelde leeftijd van de werknemer op de werkvloer stijgt. Inmiddels ontwikkelt de technologie zich razendsnel en dus neemt ook de behoefte toe aan werknemers die kunnen werken en denken op hbo-niveau. Gerwin Peppelman, directeur bij het opleidingsbedrijf Metaal OBM Oost vertelt op het Ad-congres van Windesheim hoe de ontwikkeling van de 2-jarige Ad-opleiding, onder meer in samenwerking met de hogeschool, kan bijdragen aan een oplossing voor de problemen in de sector.

Wat is het probleem in de metaalsector?

‘De metaalsector heeft tot voor kort te maken gehad met een imagoprobleem. Het beeld van de metaal als een minder schone sector is echter achterhaald. Het probleem zat ‘m daarnaast ook in de opleidingsmogelijkheden. In het verleden was een vervolg van een praktische studie praktisch bijna altijd op mbo-niveau 3. De mogelijkheden voor een praktische opleiding op niveau 4 waren tot voor kort schaars en mede daarom was de metaal niet aantrekkelijk genoeg voor jonge mensen met een vmbo-tl, havo- of vwo-opleiding.’ 

‘Kun je iets vertellen over de ontwikkelingen in de metaalsector?’

‘De technologische ontwikkelingen in de sector zijn enorm. Naast lasvaardigheden moet je tegenwoordig ook een gekoppelde robot kunnen programmeren. Sommige bedrijven hebben zulke robots aangeschaft, maar gebruiken ze niet of nauwelijks vanwege een tekort aan kennis over de implementatie in hun productieproces. De verschuiving naar automatisering vereist medewerkers die systemen kunnen integreren in een efficiënter productieproces. Voorheen was het meeste laswerk handwerk, de verwachting is dat dit binnen enkele jaren flink terug gaat teruglopen. Kortom: bedrijven hebben naast de huidige werknemers ook vakmensen nodig die op een hoger abstractieniveau denken en werken. Daarom is in mijn ogen de ontwikkeling van de tweejarige Associate degree op niveau 5 zo belangrijk. De mkb-metaalsector is wat dat betreft nog te onwetend over de mogelijkheden die een Ad kan bieden.’   

Welke rol heeft het Opleidingsbedrijf Metaal OBM in de metaalsector?

‘Het is onze rol om te zorgen dat er voldoende goed opgeleide vakmensen beschikbaar zijn in de metaalbranche. En dat is een behoorlijke uitdaging. Ter illustratie: we hebben op dit moment veel meer vacatures dan beschikbare kandidaten, dat is een verhouding van drie staat tot één. Het voortbestaan van de technieksector hangt af van de instroom van nieuwe medewerkers. In 2006 sloegen de Koninklijke Metaalunie met ondersteuning van het scholingsfonds OOM en een aantal regionale metaalbedrijven de handen ineen om het OBM op te richten. Sindsdien zijn wij bezig met het bevorderen van de instroom, het afstemmen van onderwijs op de behoeften van de mkb-bedrijven en op het verzorgen van scholing voor werknemers die in de sector werken.’ 

Hoe is de samenwerking met Windesheim tot stand gekomen?

‘We hebben onderzoek gedaan naar de behoeften in het werkveld en daar kwamen onderwerpen uit als efficiënt produceren, kostenefficiëntie en het belang van meer technische expertise. Enkele jaren geleden kwam ik in gesprek met de techniekopleidingen van Windesheim. Het bleek dat eerstejaarsstudenten die daar uitvielen werden doorgesluisd naar andere hbo-bachelors. We waren het erover eens dat dat jammer was gezien de intrinsieke motivatie van deze studenten voor techniek. OBM en Windesheim zijn gaan samenwerken om tot een oplossing te komen met de behoeften van het werkveld in het achterhoofd. We kwamen uit op de associate degree die studenten opleidt voor de techniek en de metaal. Studenten met praktische kennis maar ook met expertise op het gebied van programmeren, automatiseren en systeemintegratie. Windesheim heeft tijdens dit proces een zeer creatieve bijdrage geleverd door elementen uit twee opleidingen – Industriële Automatische Robotica en Technische Bedrijfskunde –  samen te voegen. Dit heeft geresulteerd in de Ad-opleiding Technische Bedrijfskunde met het profiel Industriële Automatisering, waarmee we goed kunnen inspelen op de behoeften van het mkb.’

Voor wie is deze Ad-opleiding interessant?

‘Technici die al werkzaam zijn binnen een technisch bedrijf en zich verder willen ontwikkelen, maar ook, zoals ik al aangaf, de eerstejaars bachelorstudenten die van het havo en vwo komen, in het eerste jaar stranden, maar wel iets met techniek hebben. De opleiding duurt twee jaar. Studenten gaan één dag per week naar school op de locatie van Windesheim en de andere dagen in de week passen ze hun kennis in de praktijk toe bij een mkb-bedrijf. Het is voor een student heel aantrekkelijk om werk te combineren met leren. Ik denk aan een Ad-student die ik onlangs sprak en werkt en studeert bij een bedrijf. Hij werkt daar met een lasrobotinstallatie. Hij leert makkelijk, had snel door hoe de robot functioneert en kon daardoor direct worden ingezet. Vervolgens maakte hij een plan om het productieproces efficiënter in te richten. Daar zie je de voordelen van werknemers die op hbo-niveau kunnen handelen en denken en nog eens praktisch zijn ook. Ik zie om me heen dat afgestudeerde mbo’ers en Ad’ers elkaar in de praktijk versterken. Dat maakt het werk in de metaal- en maakindustrie ook zo leuk en uitdagend.’

Hoe ziet de toekomst van de Associate degree eruit?

‘Ik geloof dat de Ad-opleiding een belangrijke rol kan gaan spelen bij het oplossen van de tekorten. Automatisering en de opkomst van robotica zijn heel bepalend voor de toekomst van ons vak. Daarvoor heb je mensen nodig met een hoog abstractieniveau en die tegelijkertijd ook zeer praktisch zijn ingesteld en daarom goed kunnen samenwerken met mbo-opgeleide mensen. De mbo’er en de Ad’er op de werkvloer hebben elkaar hard nodig.’ 

‘Natuurlijk zijn er ook uitdagingen. De mkb-bedrijven zullen moeten inzetten op betere begeleiding en deze ook naar een hoger niveau moeten tillen. Vanuit Windesheim en OBM proberen we bedrijven hiertoe aan te moedigen. Daarnaast probeert de overheid een betere begeleiding te stimuleren met subsidies. Die zouden we graag wat hoger zien. Een ander punt is dat er een betere afstemming moet komen tussen hbo en mbo-4-niveau. Havisten haken vaak af omdat ze te snel en te diep de techniek in worden geleid, terwijl ze nog geen technische basis hebben. Een verkort mbo 4-traject als basis zou hier kunnen helpen. Ik geloof dat dit het succes van studenten aanzienlijk kan vergroten.’

‘Momenteel werken we hard om de opleidingen optimaal te koppelen aan de behoeften van de sector. Op dit moment geef ik deze match nog geen voldoende, maar als opleiders en het bedrijfsleven gezamenlijk het belang zien en beter gaan samenwerken, zie ik ons in 2026 al op een voldoende zitten. Er zijn veel mogelijkheden en ik ben ervan overtuigd dat de Ad-opleidingen een mooie rol gaan spelen bij het oplossen van de tekorten in de metaalsector.’

Wat is een associate degree?

Een associate degree, ook wel Ad genoemd, is een erkende 2-jarige hbo-opleiding die de praktijk met de theorie verbindt. Een Ad-opleiding is niveau 5 en gepositioneerd tussen de hbo-bachelor (niveau 6) en mbo (niveau 4). 

Zie voor meer informatie de opleidingspagina van de AD Technische Bedrijfskunde, de website van OBM(opent in nieuw tabblad) over de opleiding en de pagina over de Zwolse8.