Passiefhuis: met de energie van een waakvlammetje een heel huis verwarmen

Bouwen en renoveren volgens de principes van Passiefhuis levert een enorme energiebesparing op in het gebruik. Docent Bouwkunde Dirk Vroegindeweij volgde zelf de cursus Passiefhuis Ontwerp & Constructie die in september opnieuw start. Hij legt uit waarom een grondige kennis van passief bouwen onmisbaar is voor ontwerpers en bouwers van de toekomst.

Wat betekent de term Passiefhuis?

‘Voldoen aan de eisen van het Passiefhuis-certificaat, betekent dat je een huis zo goed isoleert en luchtdicht maakt, dat er nauwelijks energie nodig is voor het dagelijkse gebruik zoals de verwarming ervan. De oriëntatie ofwel ligging is belangrijk zodat je optimaal gebruik maakt van de zon als warmtebron in het voor- en najaar. Je isoleert een huis heel goed, steviger dan de regelgeving voorschrijft en daarnaast speelt de ventilatie met een warmte-terugwin-systeem (WTW-installatie) een belangrijke rol. Verder moet je zorgen dat je zo weinig mogelijk koudebruggen hebt. Bij het ontwerpen van nieuwbouw, bouw je daarom het liefst zo compact mogelijk, zonder gekke uitstekende delen zoals balkons. Het goed op elkaar afstemmen van die ingrediënten maakt het mogelijk om tot een passief huis te komen. En dat kan zowel met nieuwbouw als renovatie. Bij een renovatie haal je waarschijnlijk niet het optimum dus voor de certificatie daarvan gelden iets mildere eisen. De bouwfysische consequenties zijn best ingrijpend en daarin wordt je onder meer meegenomen in de cursus.’

Wat is de uitstraling van een passief huis?

‘Hetzelfde als ieder ander huis of gebouw. Het heeft geen invloed op het ontwerp. Je kunt de uitstraling van een jarendertighuis of een minimalistische villa prima combineren met de principes van een passief huis. Het passief maken heeft geen impact op de architectuur. Je kunt een betaalbare woning maken die comfortabel is en gezond.’

Voor wie is de cursus interessant?

‘Eigenlijk voor alle ontwerpers, architecten, bouwers en adviseurs die zich willen profileren op duurzaamheid en wie wil dat niet in deze tijd. Met name adviseurs kunnen deze kennis ook goed gebruiken in hun portfolio. Als je bouwt en/of ontwerpt en te maken krijgt met klanten die vragen hoe je zo duurzaam mogelijk kunt werken, zul je deze kennis en informatie nodig hebben. En ontwerpers die kennis hebben van passief bouwen kunnen er qua technische opbouw rekening mee houden. Het is voor ontwerpers heel fijn als ze iemand in hun bedrijf hebben die deze kennis heeft.’

Wat vind je zelf interessant in de cursus?

‘Heel interessant vind ik de les over economie waarin je wordt voorgehouden wat alle kosten zijn van een huis, van het begin tot het einde, van idee tot de uiteindelijke demontage. De kosten van een traditioneel gebouwd huis, inclusief de pakweg 75 jaar energieverbruik is in vergelijking met een passief huis veel duurder. De initiële kosten, met onder meer triple glas en de zorgvuldigheid waarmee je moet bouwen, zijn bij een passiefhuis redelijk hoog maar als het eenmaal staat zijn de gebruikskosten erg laag. Zeker in deze tijd waarin de energiekosten steeds hoger worden. Daarbij komt dat de constructie heel goed wordt geconserveerd en dus veel langer meegaat. Dat inzicht dat je toekomstbestendig kunt bouwen vind ik heel verhelderend.’

Waarom doet niet iedereen dit?

‘Dat komt denk ik omdat je het passief maken van een huis heel goed moet aanpakken, het is delicaat. Je maakt je woning luchtdicht, dus is het heel belangrijk dat je de installatie zo ontwerpt dat alle ruimtes goed geventileerd worden. Ik heb zelf in mijn huis zo’n WTW-installatie en me wel eens afgevraagd: gaat er een alarm af als die installatie kapot gaat. Maar zo luchtdicht zijn woningen natuurlijk nooit, er is geen enkel gevaar. Met delicaat bedoel ik in dit verband dat je het ventileren heel goed moet organiseren en dat leer je dus ook in deze cursus. Met een goed ontwerp en gebruik makend van de zon, kun je met een klein beetje verwarming van lucht je woning comfortabel maken. In een van de eerste presentatie die ik hoorde over passief bouwen sprak het volgende beeld tot mijn verbeelding: het waakvlammetje dat vroeger een heel jaar in de geiser boven het aanrecht brandde, levert genoeg energie om een passief huis van 100 vierkante meter een jaar lang te verwarmen. Een traditioneel verwarmingssysteem zoals een gasinstallatie of de nu populaire warmtepomp is als we passief bouwen serieus nemen niet nodig.’

Hoe verwarm je de woning?

‘Er is een box in elk passief gebouwd huis die lucht aanzuigt, de WTW-box. Die lucht gaat langs wisselaars waarbij de uitgaande lucht zijn warmte via een membraan afgeeft aan de aangezogen lucht. Dat scheelt enorm veel energie. De lucht die in mijn eigen woning nu binnenkomt is in deze koude periode 16 graden. Die lucht is dus in de winter bijna twintig graden warmer geworden. Die kun je dan nog naverwarmen zoals dat heet met een elektrische spiraal in het luchtbehandelingssysteem. Natuurlijk kun je de resterende warmte ook realiseren met bijvoorbeeld een verwarmingssysteem zoals vloerverwarming.’

Hoe staat het passief bouwen er voor?

‘Het bestaat al best een tijd en is een groot succes in landen als Duitsland en de VS. In Europa groeit de aandacht ervoor, maar bij ons blijft het heel erg achter. Dat heeft misschien wel een psychologische oorzaak denk ik wel eens. Als ik op een verjaardag zit hoor ik vaak de opmerking: ja maar ik wil gewoon mijn raam kunnen openzetten. Mijn antwoord is simpel: je kunt je raam openzetten. Dat is niet verboden. De kou komt binnen en je zult wat meer energie verbruiken, dat is dan de consequentie. In de praktijk blijkt dat bewoners van passiefhuizen snel gewend raken aan de constante binnentemperatuur. Mensen vinden het een beetje eng dat het een afgesloten doos is en dat de installatie moet zorgen voor verse lucht. De verse lucht die via een WTW ventilatiebox de woning binnen komt is echter gefilterd. Afhankelijk van het systeem is deze lucht dus veel gezonder dan de buitenlucht doordat het fijnstof er is uitgefilterd.’

Kun je samenvatten wat je leert als je de cursus volgt?

‘Ik vond de cursus superleerzaam met toegankelijke docenten die heel veel ervaring hebben. In een periode van tien weken krijg je een heel compleet pakket over passief bouwen, ook veel technische kennis, waarvan het meeste echt nieuw is, zo ervoer ik dat zelf in ieder geval. De informatie krijg je ook in de vorm van een reeks mappen die je kunt gebruiken als naslagwerken. Ik heb die flink doorgewerkt voor het examen en dat was best pittig. De cursus krijgt nu een didactische update en er zullen meerdere werkvormen komen zodat het ook interactiever wordt. Ik ga zelf ook een theoretische les verzorgen en daar kijk ik naar uit!’

Hogeschool Windesheim biedt deze opleiding aan in samenwerking met KERN(opent in nieuw tabblad) (het Kennisinstituut Energetische Renovatie en Nieuwbouw), een door het Passive House Institute(opent in nieuw tabblad) geaccrediteerde opleider.