Windesheim en Saxion helpen gemeenten op weg in hun rol als circulaire transitiemakelaar

Als samenleving produceren we nog te veel afval. Dat moet veranderen, want het belast onze omgeving te veel. Overheden werken daarom samen met diverse partijen aan een duurzame economie. In zo’n circulaire economie bestaat bijna geen afval en gebruiken we grondstoffen opnieuw. Maar gemeenten zoeken naar de juiste manier om de circulaire transitie aan te jagen en te versnellen én vragen om concrete handvatten en voorbeelden. Lectoraat Netwerken in een Circulaire Economie (NiCE) van Hogeschool Windesheim en Lectortaat Sustainable Areas and Soil Transitions (SAST) van Hogeschool Saxion en meerdere partners slaan in een nieuw onderzoeksproject hun handen ineen, zodat gemeenten in de regio hun rol als circulaire transitiemakelaar beter kunnen oppakken.

Volgens een verslag dat de Europese Rekenkamer in juli 2023 publiceerde, zit er weinig schot in de overgang naar een circulaire economie. Maatregelen, beleid en miljarden euro’s hebben nog te weinig effect. De conclusie luidt dan ook dat het waarmaken van de EU-ambitie om in dit decennium twee keer zoveel gerecycled materiaal te gebruiken als in het vorige decennium niet echt haalbaar is. En hierdoor lijkt ook de doelstelling van de Nederlandse overheid in de gevarenzone te komen, namelijk dat Nederland in 2050 volledig circulair is, met als tussendoel 50% minder grondstoffengebruik in 2030.

Gemeenten worstelen met hun rol als circulaire transitiemakelaar

Er moet dus iets veranderen, want onze economie functioneert nu nog grotendeels als lineaire economie, waarin we ongeremd gebruikmaken van grondstoffen in producten die we weggooien. Door een explosieve vraag naar grondstoffen en negatieve gevolgen voor het milieu is dit onhoudbaar. Gemeenten spelen hierin een cruciale rol, maar in de dagelijkse praktijk blijken ze nog te worstelen met hun rol en positie, te midden van alle actoren. Ze vinden het ingewikkeld om lokale doelen te formuleren op basis van de abstracte ambitie Nederland volledig circulair in 2050. En trekkers op gemeenteniveau kampen met een veelheid aan betrokken partijen én allerlei schaalniveaus waarop circulariteit vorm moet krijgen. Daarnaast is er behoefte aan meer onderlinge kennisuitwisseling.

Gemeenten vragen om concrete handvatten en voorbeelden

Want er zijn nauwelijks concrete voorbeelden van hoe een lokale overheid de circulaire economie effectief kan aanjagen én versnellen. De vraag is dan: wat werkt wel en wat werkt niet? Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan de manier waarop je als inkopende overheid meer circulaire producten aanschaft. Een gemeente van de grootte als Zwolle besteedt jaarlijks honderden miljoenen euro’s op de markt. Als alle ingekochte artikelen circulair moeten zijn, dan stimuleert dit bedrijven om snel over te stappen op circulaire producten. In het onderzoeksproject Met lokale netwerken op weg naar circulariteit – met Windesheim als penvoerder en Saxion als consortiumpartner – wordt onderzocht wat écht werkt. En door dit samen te doen, kunnen de gemeenten sneller ontdekken wat de juiste wijze van aanjagen is.

Aan de slag met 15 gemeenten in de brede regio Zwolle

De 8 gemeenten die meedoen zijn: Almere, Elburg, Hattem, Hoogeveen – De Wolden, Kampen, Meppel, Steenwijkerland en Zwolle. En 7 gemeenten doen op afstand mee, namelijk: Dronten, Enschede, Hardenberg, Olst-Wijhe, Raalte, Staphorst en Urk. Naast lectoraat SAST en het lectoraat NiCE, denken als partners ook nog de Universiteit Twente, Kennispoort Regio Zwolle, De Economic Board Regio Zwolle en de provincie Overijssel mee. Het project ondersteunt deze gemeenten bij hun inspanningen om de circulaire economie lokaal en regionaal te versterken. Doel is dat ze hun rol als circulaire transitiemakelaars binnen een sterk en samenhangend lokaal netwerk kunnen oppakken, dat bijdraagt aan de ontwikkeling van een circulaire economie. Want zoals projectleider en associate lector van het lectoraat Netwerken in een Circulaire Economie, Marcus Popkema, de transitienoodzaak onderschrijft: “Als we niks doen dan komt de circulaire economie te langzaam op gang en worden problemen van materialenschaarste en klimaateffecten niet snel genoeg bestreden.”